Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2011

Οι εκλιπόντες σκίουροι


Φοβάμαι ότι σας κούρασα με τις τελευταίες αναρτήσεις. Ήταν αρκετά ‘βαριές’. Καιρός για κάτι ανάλαφρο. Και τι πιο ανάλαφρο από το πήδημα του σκίουρου από το ένα κλαδί στο άλλο. Ο πατέρας μου λέει πως παλιότερα, όταν ήταν νέος, υπήρχαν σκίουροι και στη Ζάκυνθο – πίσω από την Υπεράγαθο. Άλλο τίποτα δεν έχω ακούσει, ούτε σκίουρο στο νησί έχω δει. Και όμως φαίνεται πως έχει δίκιο. Γιατί να μην υπήρχαν σκίουροι τον 20ο αιώνα στην Υπεράγαθο αφού υπήρχαν το 19ο; Την ύπαρξη τους τη βεβαιώνει ένας Άγγλος γιατρός, ο John Davy, οποίος έγραψε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον δίτομο έργο, πραγματικό θησαυρό πληροφοριών για τα Εφτάνησα της εποχής του, που εκδόθηκε το 1842 (1). Ο 2ος τόμος περιέχει μια περιγραφή της άγνωστης στους Άγγλους, αλλά και στους περισσότερους ντόπιους, ορεινής Ζακύνθου. Ο Davy τη διέτρεξε από βορρά προς νότο, από τις Βολίμες μέχρι το Κερί, στα τέλη Αυγούστου του 1824. Εδώ μια σελίδα του:

Ανηφορίζοντας από αυτή την κοιλάδα, προχωρήσαμε προς το μοναστήρι της Madonna Paragato (Παναγίας Υπεραγάθου), περίπου δυόμισι μίλια από το χωριό Λούχα, όμορφα στημένο στην πλαγιά ενός λόφου σκεπασμένου από βαλανιδιές (2) σημαντικού μεγέθους, και απέναντι σε έναν άλλο λόφο σκεπασμένο με πεύκα (3), με ένα σχετικά μεγάλο, καλλιεργημένο κάμπο μεταξύ τους, κατά ένα μέρος με δημητριακά και το υπόλοιπο αμπέλια. Το μοναστήρι, αν και πολύ κατώτερο το Αγίου Γεωργίου (στα Γκρεμνά), διέθετε υποφερτή υποδομή διαμονής, και περάσαμε τη νύχτα εκεί. Ανήκει σε ένα ίδρυμα του ιδίου ονόματος στην Αίγυπτο (4), ο επικεφαλής του οποίου διορίζει ένα μοναχό σαν εφημέριο, υπό τον όρο της αποστολής συγκεκριμένων οφειλών προς τη μητρώα μονή. Τα γύρω δάση είναι εξαιρετικά για κυνήγι μπεκάτσας το Νοέμβριο, το μήνα κατά τον οποίο οι μεγάλες πτήσεις των πουλιών γίνονται στη Μεσόγειο, όταν περνάνε για να ξεχειμωνιάσουν στην Αφρική. Ο διερμηνέας μας είπε ότι είχε σκοτώσει εδώ δώδεκα σε μία ώρα. Οι κυνηγοί βγαίνουν νωρίς, και γυρίζουν λίγο μετά την ανατολή του ήλιου, όταν τα πουλιά αγριεύουν πολύ. Ο συνοδός μου βγήκε πριν το πρωινό, και έστειλε πίσω ένα μικρό σκίουρο που σκότωσε, σε ανοιχτό χρώμα ποντικού (ανοιχτό καστανό). Είναι σπάνιο ζώο στη Ζάκυνθο και οι υπηρέτες φοβόντουσαν να το αγγίξουν. Το δειλινό και το πρωί ήταν και τα δύο πολύ δροσερά – λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, στον κάμπο (οροπέδιο), το θερμόμετρο έπεσε στους 64ο (17.7ο C) – και ήταν το ίδιο το επόμενο πρωί, λίγο πριν την ανατολή.
Τι ακριβώς ήταν αυτός ο μικρός καστανόχρωμος σκίουρος που πυροβόλησε ο συνοδός του John Davy; Δεν μπορεί παρά να ανήκε σε ένα Ζακυνθινό υποείδος κάποιου γνωστού είδους σκίουρου, από το οποίο χωρίστηκε τόσο παλιά όσο παλιά είναι και η Ζάκυνθος. Στα Βαλκάνια υπάρχουν δύο είδη αυτού του χαριτωμένου τρωκτικού. Ο κοινός ευρασιατικός ή ερυθρός (sciurus vulgaris) και ο καυκάσιος (sciurus anomalus). Ο δεύτερος απαντάται μόνο στην ανατολική Θράκη και διεκπεραιώθηκε στην Ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου εσχάτως. Στην Ελλάδα διαβάζω ότι βρίσκεται μόνο στη Λέσβο. Επομένως οι Σκίουροι της Ζακύνθου πρέπει να ανήκαν στους κοινούς. Οι κοινοί είναι συνήθως κοκκινωποί, ιδιαίτερα στην Βρετανία, και σε αυτούς ήταν συνηθισμένος ο Davy (5).

Πολύ συχνά όμως οι κοινοί, ή ερυθροί, σκίουροι έχουν διαφορετικά χρώματα. Εκτός από διάφορες αποχρώσεις του καστανού πολύ συνηθισμένο είναι και το μαύρο. Θυμάμαι πριν από κάμποσα χρόνια, σε μια επίσκεψη μου στη Βαυαρία, παρακολούθησα ένα μαύρο και ένα κόκκινο σκίουρο να κυνηγιούνται για αρκετή ώρα πάνω στο ίδιο δέντρο.

Ο μεγαλύτερος εχθρός αυτού του ευέλικτου τρωκτικού που αγαπάει τα κουκουνάρια είναι το κουνάβι (martes martes), η ικτίς των πεύκων. Η Ζάκυνθος δεν θα μπορούσε να έχει αποτελέσει εξαίρεση. Η συνύπαρξη των δύο ζώων κράτησε αμέτρητες χιλιάδες χρόνια και διαταράχτηκε μόνο από τον κρότο του ντουφεκιού. Τα καυτά σκάγια έγειραν την πλάστιγγα σε βάρος του μικρού ακροβάτη και κανένας πια δεν χαζεύει τα εναέρια κατορθώματα του. Το κουνάβι, με αναγκαστική προσαρμογή των διατροφικών του γούστων, κατάφερε να επιβιώσει. Τα τελευταία χρόνια, στις επισκέψεις μου στη Ζάκυνθο, έχω δει με θλίψη τρεις από αυτούς τους δεινούς κυνηγούς χτυπημένους από αυτοκίνητα – δύο στο Καλαμάκι και ένα στις Βολίμες.

Το είδος μας, ο homo zacynthius, νεοφερμένο στον παράδεισο, δεν εξαφάνισε μόνο τον άκακο ιθαγενή σκίουρο. Χωρίς λόγο και αφορμή εξαφανίζει τον ίδιο τον παράδεισο. Ένα μεγάλο μέρος από το τελευταίο καταφύγιο του σκίουρου κάηκε το περασμένο καλοκαίρι από κάποιο βάρβαρο με διαταραγμένη μη-προσωπικότητα.
--------------------------------------------------------------------------- 
(1)  Notes and Observations on the Ionian Islands and Malta: with some Remarks on Constantinople and Turkey, and on the System of Quarantine as Αt Present Conducted.
(2)  Οι βαλανιδιές λέει ο Davy ήταν του είδους Quercus ilex που στην Ελλάδα είναι γνωστή ως αριά.
(3)  Ο Davy χρησιμοποιεί τη λέξη fir όταν αναφέρεται σε πεύκα. Η λέξη αυτή σήμερα σημαίνει έλατο αλλά μέχρι το 19ο αιώνα σήμαινε πεύκο.
(4)  Η μητρώα μονή δεν είναι βέβαια ομώνυμη αλλά η Αγία Αικατερίνη του Σινά.
(5)  Το 19ο αιώνα έγινε στη Βρετανία εισαγωγή γκρίζων σκίουρων (Sciurus carolinensis) από την Αμερική. Οι γκρίζοι, μεγαλύτεροι και πιο ευπροσάρμοστοι, έχουν σήμερα εκτοπίσει τους ερυθρούς από το μεγαλύτερο μέρος της χώρας.

12 σχόλια:

  1. Πάντα μου άρεσαν τα σκιουράκια.
    Δεν γνώριζα οτι κάποτε ζούσαν και στην Ζάκυνθο.
    Πάντως τα κουνάβια αρχισαν να ανακάμπτουν,κάποτε ηταν επικυρυγμένα ,εδώ στο σπίτι μου βλέπω μερικές φορές τα βράδυα.
    Ρώτησα σχετικά και μου είπαν οτι στο Ακρωτήρι ζει ένας πληθυσμός 15-20 ατόμων.
    Εκείνα που εχουν εξαφανιστεί τελείως, οπως και τα σκιουράκια, ειναι τα κοράκια.
    Ας ειναι καλά ο homo Zakynthious οπως καλά λές.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Lovely pictures & information. I know nothing about squirrels in Greece, though I feed them daily here. Thanks.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Πραγματικά, τις τελευταίες δεκαετίες τα κοράκια χάθηκαν. Για τα κοράκια μιλάει ο Davy αμέσως παρακάτω.

    «Μετά το πρωινό, την 31η, αναχωρήσαμε από το μοναστήρι για το χωριό Κοιλιωμένος, που βρίσκεται περίπου στο ίδιο υψόμετρο, διαμεσολαβούντος ενός υψώματος, και σε απόσταση περίπου δυόμισι μιλίων (4 χλμ). Η μεταξύ τους περιοχή είναι άγρια και γραφική, πολύ κατάλληλη για κυνήγι. Καθώς ιππεύαμε, είδαμε μια μικρή σκουροκάστανη κουκουβάγια, κοντά στο δρόμο, και εντός βολής, αλλά οι ντόπιοι αρνήθηκαν να πυροβολήσουν, λέγοντας ότι φέρνει κακή τύχη το να σκοτώσεις κουκουβάγια ή κοράκι. Είδαμε κάμποσα από αυτά τα τελευταία να πετάνε σε κάποια απόσταση, και δυο μεγάλα πουλιά που φαίνονταν για αετοί.»

    Συμπτωματικά, το καλοκαίρι, γυρίζαμε ένα βράδυ από τον Κοιλιωμένο και γύρω στο ένα χιλιόμετρο από το χωριό μια μικρή κουκουβάγια στεκόταν στη μέση του δρόμου. Την τυφλώσανε τα φώτα του αυτοκινήτου και τη χαζέψαμε για λίγο. Χαμηλώσαμε τα φώτα και πέταξε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Πρόποδας του σκοπού λέγεται "κορακοφωλιά" τυχαίο?? δεν νομίζω!!!

    Παναγιώτης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. There are estimated to be only 140,000 red squirrels left in Britain, with over 2.5 million greys. The Forestry Commission is working with partners in projects across Britain to develop a long-term conservation strategy that deters greys and encourages reds.(Forestry comission of GB).

    pronoiarios

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Καθόλου τυχαίο Παναγιώτη. Κάποτε πρέπει να υπήρχαν πολλά κοράκια στη Ζάκυνθο. Δε θυμάμαι πότε είδα τελευταία φορά αλλά θα θυμάμαι πάντα ένα συμβάν. Μεγάλωσα σαν τυπικό σερνικό Ζακυνθινόπουλο, ανάμεσα σε όπλα. Είχα αεροβόλο πριν σταματήσω να παίζω 'στακαμάν'. Γρήγορα προβιβάστηκα σε 'φλόμπερ'. Πρέπει να ήμουνα 11-12 χρονών και πηγαίναμε τότε στον Άγιο Νικόλα στα Σκινάρια, όπου είχε ο πατέρας μου τη βάρκα του. Του άρεσε το ψάρεμα. Στο βορεινό μέρος του όρμου, θα το θυμάσαι, έχει ένα γκρεμό. Τότε δεν είχε σπίτια ή μαγαζιά εκεί, μόνο ένα. Ένας χωματόδρομος μόλις είχε φτάσει, από βόρεια μόνο. Στην κορυφή του γκρεμού πετούσαν συνήθως δυο κοράκια. 'Εκλεψα το δίκαννο, την ώρα που ο πατέρας μου έλειπε με τη βάρκα, να πάω να σκοτώσω ένα. Το πέρναγα για παλληκαριά. Όσο σκαρφάλωνα στο γκρεμό όμως, τόσο ψηλότερα ανεβαίνανε τα κοράκια. Τρέμανε τα γόνατα μου αλλά συνέχιζα, ώσπου χαθήκανε από τα μάτια μου. Ευτυχώς δε σκότωσα κανένα, και ούτε κατάλαβε ο πατέρας μου πως είχα πάρει το όπλο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Γιάννη, μένω στην Αγγλία 22 χρόνια και ποτέ δεν έχω δει κόκκινο σκίουρο. Όταν τα παιδιά μου ήταν μικρά πηγαίναμε συχνά στο Isle of Wight, όπου έχει κόκκινους, και πάλι δεν έτυχε. Οι γκρίζοι ανεβαίνουν ακόμα και στη σκεπή μου. Σκαλίζουν κάθε τόσο τον κήπο μου, είναι και ξεχασιάρηδες, δεν θυμούνται που θάψανε τις προμήθειες τους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Αν θυμαμαι καλα ο τελευταίος θύλακάς τους στην Αγγλία (not UK) εκτός από το Isle of Wight είναι στην Κούμπρια 'άπ νόρθ', λεϊκ ντίστρικτ και τα σχετικά, στα σύνορα με την Σκωτία.

    α! να και το λίνκ

    http://www.forestry.gov.uk/fr/INFD-6A4LVQ

    Θα με ρωτήσεις πάλι γιατί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τους σκίουρους..έ εχει υπάρξει σύμβολό μας για κάποια χρόνια μπακ ιν δε ντεϊζ..και ώ του θαύματος οταν διαβάσαμε την ανάρτησή σου προχτές έτυχε να είμαστε και πάλι μαζι..μυστήρια πράματα ...
    επίσης ειναι ωραία να τους κυνηγάς μεθυσμένος στα πάρκα ενίοτε...

    http://mumblers.wordpress.com/

    με σύμβολο το σκίουρο :-)

    τις καλησπέρες μου,

    Γιάννης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Που να πάμε εκεί πάνω ρε παιδάκι μου ... Εκεί ο χειμώνας είναι ανυπόφορος και καλοκαίρι δεν κάνει ποτέ. Αστεία το λέω βέβαια.

    Σκίουροι που μαζεύουν νότες ε; Καλά να περνάτε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Ακόμα υπάρχουν γκρι σκιουροι στην Ζάκυνθο συγκεκριμένα στο λαγκαδι τις σπυλιοτησσας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Αγαπητέ Unknown η αλήθεια είναι πως δεν είναι στην πραγματικότητα σκίουροι. Έχεις δίκιο για το μέρος αλλά είναι Δασομυωξοί - κοίτα το μυωξός σε παρακαλώ. Έχουν μεγάλες διαφορές, για παράδειγμα οι σκίουροι δεν πέφτουν σε χειμερία νάρκη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Άδεια Creative Commons
Αυτή η εργασία από το http://pampalaia.blogspot.com/ χορηγείται με άδειαCreative Commons Αναφορά προέλευσης - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 3.0 Μη εισαγόμενο .