Πριν από πολλούς μήνες είχαμε αναφερθεί στον Thomas Sanders, σκλάβο στην Τρίπολη της Λιβύης. Είχαμε πει τότε πως όταν απελευθερώθηκε, το 1585, είχε μεταφερθεί στη Ζάκυνθο με πλοίο του Μάρκου Σιγούρου. Ο Sanders έγραψε (1):
Και περίπου τρεις μήνες μετά την απελευθέρωση μας (τον Ιούλιο του 1585), ο κύριος Barton με όλα τα απομεινάρια της παρέας του, αναχώρησε από την Τρίπολη για τη Ζάκυνθο, με ένα σκάφος που αποκαλείται settee, ενός Μάρκου Σιγούρου που έμενε στη Ζάκυνθο. Μετά την άφιξη μας στη Ζάκυνθο μείναμε δεκαπέντε μέρες πάνω στο πλοίο πριν να πάρουμε platego (2), δηλαδή άδεια αποβίβασης – επειδή είχε πανούκλα στο μέρος από το οποίο είχαμε έρθει.
Τρεις μέρες μετά την αποβίβαση μας ήρθε ένα άλλο settee, Μασσαλιώτικο, με προορισμό την Κωνσταντινούπολη. Τότε ο κύριος Barton και η παρέα του, μαζί με δύο ακόμη από την Εταιρεία μας, επιβιβάστηκαν σαν επιβάτες σε αυτό το settee και πήγαν στην Κωνσταντινούπολη.
Αλλά οι υπόλοιποι εννέα απο μας μείναμε στη Ζάκυνθο, και περίπου τρεις μήνες αργότερα επιβιβαστήκαμε σε ένα πλοίο του προαναφερθέντος Μάρκου Σιγούρου, το οποίο ήρθε στη Ζάκυνθο και είχε προορισμό την Αγγλία.
Ο Μάρκος Σιγούρος ήταν ο επιφανέστερος εκπρόσωπος της σημαντικότερης οικογένειας της Ζακύνθου εκείνη την εποχή. Οι Σιγούροι ήταν απόγονοι των Νορμανδών De Segur και βρίσκονταν ήδη εγκατεστημένοι στη Ζάκυνθο χρόνια αμέτρητα (3). Από τα τελευταία χρόνια της δυναστείας των Τόκκο, το αργότερο, είχαν ασπαστεί την Ορθοδοξία. Είχαν γλυτώσει στην καταστροφή από τους Τούρκους το 1479 και επιστρέψει λίγα χρόνια αργότερα, στις αρχές της Βενετοκρατίας. Υπηρέτησαν πιστά τους Βενετούς, στην αρχή σαν Στρατιώτες. Μάρκος λεγόταν και ο πρωτότοκος γιός της οικογένειας που είχε σκοτωθεί στη πολιορκία του κάστρου του Αγίου Γεωργίου στην Κεφαλονιά το 1500. Μάρκος λεγόταν και ο ανιψιός του, κατοπινός αρχηγός της οικογένειας. Ο μικρότερος αδελφός αυτού του Μάρκου, ο Νούκιος ή Νούτζος, πατέρας του Αγίου Διονυσίου, ακολούθησε και αυτός το παράδειγμα του παππού του Νούτζου και υπηρέτησε σαν καπετάνιος Στρατιωτών στην Ιταλία. Αργότερα, ένας άλλος Νούτζος, γιός του αδελφού του Μάρκου και του Νούτζου, του Ιωάννη, έδρασε στην επαναστατημένη Μάνη.
Με την πολεμική της δράση η οικογένεια κατόρθωσε να πετύχει την αναγνώριση από τη Βενετία των παλιών τίτλων ευγενείας και την επανάκτηση της προγονικής περιουσίας. Πέτυχε όμως και την παραχώρηση πολλών νέων χτημάτων. Τώρα πια η δράση τους απλώθηκε και στη θάλασσα. Ο Μάρκος, πρωτότοκος γιός του Ιάκωβου, τον διαδέχτηκε σαν σοπρακόμιτος πολεμικού πλοίου το 1527. Σχεδόν ταυτόχρονα έγινε σοπρακόμιτος και ο αδελφός του Κωνσταντίνος. Το 1535 ακολούθησε ο Νούτζος.
Οι Σιγούροι βέβαια φρόντιζαν να οικοδομούν συμμαχίες με άλλες ισχυρές φαμελιές του τόπου. Μάνα των Μάρκου, Κωνσταντίνου, Νούτζου, και Ιωάννη ήταν η Ισαβέλλα, από την αρχοντική – βυζαντινής προέλευσης – οικογένεια των Μονδίνων (Μουντίνων). Η αδελφή τους Λάουρα παντρεύτηκε το Δημήτριο, δευτερότοκο γιό του αρχικαπετάνιου των Στρατιωτών της Ζακύνθου Θεόδωρου Παλαιολόγου, της γνωστής αυτοκρατορικής οικογένειας. Στα τέλη του 1532, μερικούς μήνες μετά το θάνατο του Θεόδωρου, ο Μάρκος ορίστηκε από το Δημήτριο πληρεξούσιος του για την τακτοποίηση των κληρονομικών του υποθέσεων. Οι Παλαιολόγοι, αν και έμεναν πια στη Βενετία, είχαν μεγάλη περιουσία στη Ζάκυνθο από τη γυναίκα του Θεόδωρου, τη Μαρία Καντακουζηνή που είχε σκοτωθεί στο μεγάλο σεισμό του 1513.
Ο Δημήτριος δεν μπορούσε φαίνεται να κατεβεί ο ίδιος στη Ζάκυνθο εκείνη την εποχή γιατί αντιμετώπιζε σοβαρότατα οικογενειακά προβλήματα. Πιο συγκεκριμένα, δύο μήνες αργότερα, η Lucietta Martini, κόρη του αρχιναυπηγού της Βενετίας, έκανε αίτηση ακύρωσης του γάμου της με το Δημήτριο με το αιτιολογικό της διγαμίας. Το ντοκουμέντο αυτό – εκατό δυσανάγνωστες σελίδες στα Λατινικά απ’ ότι ακούω – δεν έχει μέχρι τώρα δημοσιευτεί, αν και θα έλυνε πολλές απορίες που δημιουργούνται σε σχέση με το γάμο αυτό και περιέχει πληροφορίες τόσο για τους Παλαιολόγους όσο και για τους Σιγούρους (4).
Το οικόσημο των Σιγούρων. Ένα γεράκι κατασπαράσσει ένα περιστέρι.
Ο Μάρκος που φιλοξένησε το Sanders ήταν γιός του Κωνσταντίνου και πρωτοξάδελφος του Αγίου Διονυσίου. Μαζί με τον αδελφό του Αγησίλαο ήταν οι κατεξοχήν εκπρόσωποι μιας Ζακυνθινής τάξης εμπόρων και εφοπλιστών – άλλο τρανταχτό όνομα ήταν το Σουμάκης – που, από τη ναυμαχία της Ναυπάκτου το 16ο αιώνα ως τον Κρητικό πόλεμο το 17ο, έπαιξαν πρωτεύοντα ρόλο στο εμπόριο της ανατολικής Μεσογείου με τη Δυτική Ευρώπη και κυρίως την Αγγλία (5).
Όπως μας λέει ο Sanders οι Σιγούροι έστελναν δικά τους καράβια απ’ ευθείας στην Αγγλία. Τα νταραβέρια τους εκεί τα είχε αναλάβει ο Ιωάννης Νταραβέρας (Zuanne Da Riviera), ένας Ζακυνθινός μόνιμα εγκατεστημένος το Λονδίνο που έγινε και πρόξενος της Βενετίας (6). Για τα ταξίδια αυτά προσελάμβαναν Άγγλους καπετάνιους και ολόκληρα τσούρμα. Έφταναν δε να παραγγέλνουν πλοία σε ναυπηγεία της Βαλτικής. Τα ονόματα των πλοίων τους δεν τα γνωρίζουμε, τουλάχιστον όχι τα περισσότερα. Κάποιες φορές αναφέρονται σαν Segura, χωρίς να είναι σίγουρο αν το όνομα του πλοίου ήταν Σιγούρα, ή αν, κατά τη Βενετική συνήθεια, απλώς αντικατόπτριζε το όνομα του ιδιοκτήτη ή του καπετάνιου. Ένα από τα πλοία τους λεγόταν Παναγία Σκοπιώτισσα. Το όνομα αυτό ήταν αναμφίβολα το δημοφιλέστερο στη Ζάκυνθο. Υπήρχε και πλοίο του Μιχαήλ Σουμάκη που λεγόταν έτσι, και να μην ξεχνάμε την ομώνυμη γαλέα των Μουντίνων στη ναυμαχία της Ναυπάκτου – των Σιγούρων η γαλέα λεγόταν Ιουδήθ.
Τι πλοίο όμως ήταν αυτό το settee που λέει ο Sanders; Από το Concise Oxford Dictionary of English Etymology του 1996 μαθαίνουμε ότι λεγόταν και settea, αργότερα sattee, και satia, από το Ιταλικό saettia και saetta, Λατινικά sagitta, που σημαίνει βέλος. Ήταν δηλαδή ο τύπος πλοίου που Ελληνικά λέγεται σαΐτα. Δεν βρήκα απεικόνιση σαΐτας του 16ου αιώνα, βρήκα όμως του 17ου, από το ταξίδι του Edmund Dummer στη Μεσόγειο το 1682, και είναι το σχέδιο στην αρχή της ανάρτησης. Μία από τις σαΐτες απεικονίζεται με συνδυασμό τριγωνικών πανιών με βορειοευρωπαϊκά τετράγωνα, το 16ο αιώνα όμως τα πανιά θα ήταν μόνο τριγωνικά.
Τα πλοία αυτά όργωναν τη Μεσόγειο από το 16ο αιώνα μέχρι το 19ο. Στο William Falconer's Dictionary of the Marine, έκδοση του 1769, διαβάζουμε:
SETTEE, (scitie, Fr.) Δικάταρτο πλοίο με τριγωνικά πανιά, τα οποία λέγονται κοινώς λατίνια. Αυτά τα σκάφη χρησιμοποιούνται αποκλειστικά στη Μεσόγειο, και γενικά τα ταξιδεύουν Ιταλοί, Έλληνες, ή Μωαμεθανοί.
Μια σύντομη περιγραφή μας δίνει το Oxford Companion to Ships and the Sea του 2006:
Δικάταρτο πλοίο της Μεσογείου. Είχαν λατίνια και στους δύο ιστούς, και συχνά χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά εφεδρικών πληρωμάτων των γαλερών. Είχαν μονό κατάστρωμα με μακριά, οξεία πλώρη, και ανήκαν περισσότερο στην ανατολική παρά στη δυτική Μεσόγειο. Χρησιμοποιήθηκαν από το 16ο μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Μερικές φορές λέγονταν και balancelles, από τα διπλά λατίνια.
Μπαλαντζέλες λεγόντουσαν αυτά τα σκαριά στη Γαλλία και τη βόρειο Ιταλία. Στη νότια Ιταλία όμως λεγόντουσαν παραντζέλες και αυτός ο όρος πέρασε και στο Ελληνικό λεξιλόγιο. Στον παρακάτω πίνακα του Edward William Cooke του 1847 μία παραντζέλα μισοκρυμμένη πίσω από ένα άλλο σκάφος. Στο βάθος ο Βεζούβιος.
--------------------------------------------------------------
1) ‘An English Garner, The unfortunate Voyage of the Jesus to Tripoli, in 1584’, τόμος 2, σσ. 20-21, 1879.
2) Pratique, από τον Ελληνικό όρο πρακτική, μέσω Μεσαιωνικής Λατινικής και Γαλλικής.
3) Λεωνίδα Ζώη, Ο Άγιος Διονύσιος, Προστάτης Ζακύνθου, Ζάκυνθος 1895. Από το ίδιο έργο προέρχονται οι περισσότερες περί Σιγούρων πληροφορίες της ανάρτησης χωρίς αναφορά σε διαφορετική πηγή.
4) Η Μαριάννα Κολυβά ανέφερε το έγγραφο αυτό πριν πολλά χρόνια λέγοντας ότι θα επανέλθει για να το μελετήσει. Θεόδωρος Παλαιολόγος, Αρχηγός Μισθοφόρων «Στρατιωτών» και Διερμηνέας στην Υπηρεσία της Βενετίας, Θησαυρίσματα, 1973, σελ. 153.
(5) Maria Fusaro, Cooperating mercantile networks in the Early Modern Mediterranean: The English and the Greeks, a Case Study, Commercial Networks in the Early Modern World, European University Institute, Φλωρεντία, 2002 και Coping with transition: Greek merchants and ship owners between Venice and England in the late sixteenth century, Oxford University, 2005, της ιδίας.
(6) Βλέπε προηγούμενο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου