Σε απαγορευμένη περιοχή – μέρος Α΄

Tα Παμπάλαια είναι πατριωτικό ιστολόγιο και δεν αναγνωρίζει θύλακες ξένης κυριαρχίας στη Ζάκυνθο. Ούτε το Λαγανά δεν παραχωρούμε – αν και πρέπει να ομολογήσω ότι μερικές φορές ταλαντεύομαι για κάποια κομμάτια του. Δυστυχώς τα πατριωτικά μας αισθήματα δεν τα συμμερίζονται οι δεδηλωμένοι αναρμόδιοι, οι οποίοι θεωρούν μόνους αρμόδιους για τα Ιγγλέζικα Μνήματα το Βρετανικό Προξενείο ... Θεσσαλονίκης. Ούτε καν το Βρετανικό Υποπροξενείο Ζακύνθου.

Για να αποδείξουμε την έμπρακτη αντίθεση μας στην ντε φάκτο παραχώρηση εθνικού εδάφους, μια ολιγομελής – διμελής για την ακρίβεια – καταδρομική ομάδα του ιστολογίου εισέδυσε επιτυχώς στα Ιγγλέζικα Μνήματα. Οδηγός/υπονομευτής ο Γιάννης, ακροβολιστής ο Παμπάλαιος. Ολίγον σιτεμένοι και οι δύο αλλά με υψηλό φρόνημα και ακμαίο ηθικό – ειδικά ο Γιάννης. Η ριψοκίνδυνη αποστολή σχεδιάστηκε να γίνει Πρωτομαγιά, που συνέπιπτε με την Κυριακή του Θωμά και είχε πανηγύρι ο Άγιος Λύπιος, για να πετύχουμε απόλυτο αιφνιδιασμό.

Ακολουθήσαμε τις παραπλανητικές πινακίδες – έχει και τέτοιες – και κοντέψαμε να βγούμε στο Ψήλωμα. Βέβαια ούτε και οι μη-παραπλανητικές πινακίδες σου λένε ότι εδώ και μερικά χρόνια το νεκροταφείο είναι κλειστό. Είχαμε όμως έγκυρες πληροφορίες. Επιπλέον ο Παμπάλαιος είχε οργανώσει δύο προηγούμενες αποστολές χωρίς επιτυχία και είχε κάνει καλή αναγνώριση της τοποθεσίας. Παρά την πολύ καλή παραλλαγή (βλέπε παρακάτω φωτογραφία) εντοπίσαμε το στόχο μας εύκολα.

Κρατήσαμε την περιοχή υπό τον έλεγχο μας αρκετή ώρα ώσπου να ξυπνήσει ο Κέρβερος, που με μορφή Γερμανικού τσοπανόσκυλου φρουρεί αυτό το συνοριακό πέρασμα του Άδη, και να σηκώσει τη γειτονιά στο πόδι.

Παρατήσανε οι περίοικοι τις μπριζόλες στα κάρβουνα και προσπαθούσαν να δουν τι συμβαίνει. Έτσι υποχρεωθήκαμε σε μια συγκροτημένη τακτική αναδίπλωση παίρνοντας μαζί μας φωτογραφικά λάφυρα και μεγάλης αξίας πληροφορίες. Γνωρίζοντας πολύ καλά πως καθόλου δεν πρόκειται να συγκινήσουν τους άρχοντες και συνδίκους – πολύ δε λιγότερο τους κοτζαμπάσηδες της Αθήνας – τα αφιερώνουμε στους πατρώους θεούς, το (Ζα)Κύνθιο Απόλλωνα και την Άρτεμη, και σε σας αγαπητοί αναγνώστες, για να μη λέτε πως δεν μαθαίνετε ποτέ τίποτα διαβάζοντας αυτές τις σελίδες.

Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι για να θυμόμαστε πως ήταν ο χώρος το 2011. Ίσως το 2012 να είναι πολύ διαφορετικός.

Δυστυχώς οι πληροφορίες μας αναφέρουν πως τα μνημεία δεν κινδυνεύουν μόνο από τα στοιχεία της φύσης. Έγινε και μια επιδρομή με κίνητρα λιγότερο αγνά από τα δικά μας. Κάποιοι – με πρόσχημα μια δήθεν συντήρηση – μετρούσαν για να φέρουν μηχανήματα και να λεηλατήσουν το νεκροταφείο. Δεν υπάρχει όμως λόγος υπέρμετρης ανησυχίας. Ο βανδαλισμός αποτράπηκε από τους επαγρυπνούντες ... γείτονες.

Μας επιφυλάσσονταν κάποιες μικρές εκπλήξεις, όπως αυτός ο Γερμανός από την Πρωσία, που φαίνεται κάποτε λεγόταν Diedrich, το έκανε Dedrick στην Αγγλία, και έμεινε για πάντα στη Ζάκυνθο το 1834. Είχε τότε υπηρετήσει στο σύνταγμα του 22 χρόνια, δηλαδή από τα 23 του. Την πλάκα την ανήγειραν οι συνάδελφοι του και φέρει τεκτονικό σύμβολο.

Την προσοχή μας τράβηξε αυτό το πρόωρα κομμένο τριανταφυλλάκι που μόνο Ζακυνθινό φως γνώρισε στην πεντάχρονη ζωή του.

Σε άλλο σημείο κάποιος με το ίδιο επώνυμο, Clark. Ζακυνθινογεννημένος και αυτός, έφυγε πέντε χρόνια αργότερα, στα 19 του. Η στήλη που τον μνημονεύει είναι γραμμένη στα Αγγλικά στη μια πλευρά και Ελληνικά στην άλλη.

Αδέλφια; Ναι! Πατέρας τους ήταν ο Peter Clark, εύπορος έμπορος και εξέχον μέλος της Ζακυνθινής κοινωνίας εκείνου του καιρού. Πρόξενος της Γαλλίας, της Ολλανδίας, και του Λουξεμβούργου, ήταν και ιδρυτικό μέλος της λέσχης Φόσκολος το 1843 (1).

Ο Peter Clark είχε γεννηθεί στο Λονδίνο το 1795. Το 1829 είχε παντρευτεί στην Κέρκυρα την Eliza Suter, γεννημένη στη Μάλτα και 10 χρόνια νεότερη του. Έκαναν οχτώ παιδιά. Όλα εκτός από ένα γεννήθηκαν στη Ζάκυνθο. Παρακάτω οι γενεαλογικές πληροφορίες (2) για την οικογένεια, με κάποια επιφύλαξη όμως, αφού για παράδειγμα η παραπάνω επιτύμβια στήλη λέει ότι ο George Dodd (Γεώργιος Δ.) γεννήθηκε στη Ζάκυνθο και όχι στην Κέρκυρα.

Μετά το θάνατο του πρωτότοκου γιού τους οι Clarks άφησαν τη Ζάκυνθο για το Λιβόρνο, μεγάλο κέντρο εμπορίου εκείνα τα χρόνια με ισχυρούς δεσμούς με τα Επτάνησα. Οι Clarks δέχτηκαν κι άλλο χτύπημα, οικονομικό αυτή τη φορά, ίσως πριν ακόμη φύγουν από τη Ζάκυνθο. Η επιχείρηση τους κατέρρευσε μετά τη χρεωκοπία μιας άλλης που τους χρωστούσε 24.000 λίρες. Πηγή μας το παρακάτω απόκομμα των New York Times της 28^ης Σεπτεμβρίου του 1851.

Τέσσερα χρόνια αργότερα νέα, διπλή τραγωδία για την οικογένεια Clark. Αν βασιστούμε στην ακρίβεια των πληροφοριών του ‘Visitation’ – ίσως το προσέξατε ήδη – ο Peter Clark και η δεκαεφτάχρονη κόρη του Ellen Elizabeth πέθαναν την ίδια μέρα, άγνωστο πως, στις 24 Ιουνίου 1855 στο Λιβόρνο. Το ότι πέθαναν την ίδια χρονιά είναι σίγουρο και είναι θαμμένοι στο εκεί κοιμητήριο του Leghorn.

Φαίνεται πως η νέα, δύσκολη οικονομική κατάσταση της οικογένειας ανάγκασε το δευτερότοκο γιό, τον Edward Nassau, να ψάξει την τύχη του στις Ινδίες. Πέθανε εκεί το 1860, σε ηλικία 29 χρονών. Στο μεταξύ είχε παντρευτεί, το 1856, η μία από τις κόρες, η Louisa Suter, με ένα πάστορα από τη βόρεια Αγγλία. Για το τρίτο παιδί του Peter και της Eliza, την Amy Henrietta Mary, και τα στερνοπαίδια τους, Frederica Henrietta Anne και Frances Leonard, φαίνεται ότι δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής διαθέσιμες πληροφορίες. Η Eliza πέθανε σε ηλικία 85 χρονών το 1890.

Ελπίζω πως αυτή η ανάρτηση θα αρέσει στη Μαρία Σ αφού φιλοδοξεί να είναι συνέχεια μιας δικής της περσινής αποστολής.

Στο Β΄ μέρος πληροφορίες για τον παλιότερο ένοικο, από το 1689, και πιθανό ιδρυτή, του κοιμητηρίου.

--------------------------------------------------------------------------- 

(1)  Ντίνος Κονόμος, Ζάκυνθος: Πεντακόσια Χρόνια (1478 – 1978), Τόμος Τρίτος, Πολιτική Ιστορία (Τεύχος Γ΄ 1815 – 1864), σσ. 97 και 193.

(2)  Το γενεαλογικό δέντρο είναι από το έργο Visitation of England and Wales, τόμος 11^ος, έκδοση 1903 του Frederick Arthur Crisp, σσ. 75 – 76.