Στις 31 Ιουλίου 1553, ο John Locke, που ένα χρόνο αργότερα θα έθετε υποψηφιότητα για τον όχι τόσο επίζηλο τίτλο του πρώτου Άγγλου δουλέμπορου, αποβιβάστηκε στη Ζάκυνθο. Ήταν καθ’ οδόν για προσκύνημα στους Αγίους Τόπους. Έμεινε μόνο μια μέρα στο νησί αλλά μας άφησε δύο σελίδες με ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Ένα από τα πράγματα που τον εντυπωσίασαν ήταν το κάστρο. Το βρήκε σε άριστη κατάσταση. Ήταν φυσικό, αφού είχε ανακατασκευαστεί πριν από μόλις μια δεκαετία. Ακόμα περισσότερο εντυπωσιάστηκε από αυτά που άκουσε για τον αριθμό μαχίμων ανδρών. Έγραψε (1):
Το νησί λέγεται πως έχει περίμετρο εβδομήντα μιλίων περίπου και μπορεί να παρατάξει είκοσι χιλιάδες μάχιμους. Λένε ότι έχουν πάντοτε έτοιμους πεντακόσιους με εξακόσιους ιππείς με προειδοποίηση μιας ώρας. Λένε ότι ο Τούρκος τους έχει επιτεθεί με 100 γαλέες αλλά δεν κατόρθωσε ποτέ να πετύχει το σκοπό του. Μου φαίνεται παράξενο το ότι μπορούν να διατηρούν τόσους άνδρες σε αυτό το νησί, γιατί το καλύτερο προϊόν τους είναι το κρασί και τα υπόλοιπα είναι της συφοράς.
Πεντακόσιοι ιππείς είναι ένας αριθμός απόλυτα ρεαλιστικός, τόσους άλλωστε είχε υπό τις διαταγές του ο Πέτρος Μπούας το 1479. Ο χρόνος της μιας ώρας για να τους μαζέψουν όμως είναι, νομίζω, υπεραισιόδοξος, ακόμα και με το εκτεταμένο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης με φωτιές που είχε αναφέρει ο ίδιος ο Locke μιλώντας για την Κεφαλονιά. Αυτό στο οποίο δικαιολογημένα δυσπιστεί είναι ο αριθμός των είκοσι χιλιάδων. Ακόμα και τα νήπια και τους ανήμπορους γέρους να μαζεύανε, πάλι δεν θα φτάνανε τέτοιον αριθμό. Δείχνει όμως κάτι αυτό που του είπανε. Η άμυνα στα Επτάνησα ήταν υπόθεση παλλαϊκή. Δεν θα μπορούσε να είναι και διαφορετικά. Βρίσκονταν λίγα μόνο μίλια από την ισχυρότερη και επιθετικότερη αυτοκρατορία της εποχής.
Μα καλά, τόσο πιστοί στη Βενετία ήταν αυτοί οι άνθρωποι; Τόσο καλά περνάγανε; Τόσο εκτιμούσανε τη Βενετική διακυβέρνηση; Στη Ζάκυνθο η ζωή στα μέσα του 16ου αιώνα δεν ήταν παράδεισος για τους πολλούς. Το εμπόριο της σταφίδας μόλις ξεκινούσε. Η φορολογία ήταν βαριά για τους περισσότερους, οι αγγαρείες πολλές για τους χωριάτες, η τοκογλυφία γονάτιζε τους μικροκτηματίες, η διακυβέρνηση ήταν αυταρχική και πολλές φορές διεφθαρμένη, οι ευγενείς αλαζόνες και καταπιεστικοί, το νησί στα πρόθυρα εμφυλίου μεταξύ των υποστηρικτών των Σιγούρων και των Μουντίνων.
Γιατί λοιπόν μάτωναν οι Ζακυνθινοί για τη Βενετία; Δεν θα ήτανε καλύτερα να κόψουν το λαιμό του πρεβεδούρου και μερικών αξιωματικών και ευγενών, και να παραδώσουν το νησί τους στο σουλτάνο; Να σταματήσουν οι συνεχείς επιδρομές Τούρκων και Αλγερινών, να αποκτήσουν πάλι δικό τους επίσκοπο, να επωφεληθούν από την Pax Ottomanica; Αν πιστέψουμε μια πολύ πρόσφατη και πολύ φιλόδοξη παραγωγή του ΣΚΑΪ με χορηγό την Εθνική Τράπεζα, στις απέναντι ακτές του Μοριά περνάγανε κάτι σαν νέο Χρυσό Αιώνα. Ειρήνη, σταθερότητα, χαμηλή φορολογία, αυτοδιοίκηση, καλές σχέσεις με τους Μουσουλμάνους γείτονες, μέχρι εκκλησίες τους επιτρέπανε να χτίσουνε. Αλήθεια, ας μου πει κάποιος, πόσες περίπου καινούργιες εκκλησίες χτίστηκαν επί Τουρκοκρατίας – έστω αυθαίρετα, μανούλες είμαστε σε κάτι τέτοια – γιατί το ΣΚΑΪ ξέχασε να το πει.
Μα τι θέλανε τέλος πάντων οι Ρωμιοί; Ελευθερία πάντως δεν θέλανε, γιατί ούτε οι Βενετοί τους παρείχαν τέτοιο πράγμα, ούτε και το γνωρίζανε για να το ζητάνε. Ακόμα και το 1821, όταν οι λίγοι Ρωμιοί διανοούμενοι φώναζαν ‘Ζήτω η ελευθερία’, ο κόσμος, αντί για αυτή τη νεφελώδη έννοια συχνά φώναζε την παράφραση ‘Ζήτω η κλεφτουρία’. Ζητωκραύγαζαν δηλαδή αυτούς που το ΣΚΑΪ μας λέει πως ήταν κοινοί ληστές, αυτούς που τους τυραννούσαν.
Μήπως, λέω μήπως, πέρα από ένα μπουκούνι (κομμάτι) κριθαρόψωμο ζητούσαν και μερικά ψίχουλα αξιοπρέπειας; Μήπως δεν θέλανε να ζούνε ειρηνικά δίπλα στους Μουσουλμάνους γείτονες τους που σκυλιά τους ανεβάζανε και σκυλιά τους κατεβάζανε μέχρι την τελευταία τους πνοή (2); Όσο υπερόπτες και αν ήταν οι Βενετοί ευπατρίδες, κάποια προσχήματα τουλάχιστον τα τηρούσανε. Η συγκατάβαση τους, λόγω πραγματισμού, έφτανε ως το να γιορτάζουν τα Χριστούγεννα στη Ζάκυνθο μαζί με τους ορθόδοξους και όχι δέκα μέρες αργότερα [διόρθωση: νωρίτερα].
Μήπως ζητούσανε οι Ρωμιοί και μια στάλα δικαιοσύνη; Μήπως δεν θέλανε να ζούνε σε ένα κράτος όπου στα μάτια του κατή (ισλαμικού δικαστή) η μαρτυρία Χριστιανού είχε τόσο βάρος όσο και μια πορδή; Στα Επτάνησα τουλάχιστον μπορούσες να απευθυνθείς με το παράπονο σου μέχρι το Δόγη, ακόμα και αν στρεφόταν εναντίον άρχοντα.
Μήπως πολεμούσαν επειδή στην Τουρκιά, δηλαδή την Οθωμανοκρατούμενη Ελλάδα, οι Χριστιανοί απαγορευόταν να φέρουν όπλα και ήταν ανυπεράσπιστοι – όσο και αν για τους έμπιστους τους οι τοπάρχες κάνανε τα στραβά μάτια – ενώ οι Ζακυνθινοί ήταν ένοπλοι μέχρι τον τελευταίο (3);
Μήπως γιατί δεν είχαν οι ραγιάδες δικαίωμα ούτε πάνω στα παιδιά τους; Μήπως γιατί τα πράγματα δεν ήταν όπως τα λέει το ΣΚΑΪ και ήταν πολύ χειρότερα από την, ομολογουμένως άσχημη, κατάσταση στις Βενετικές κτήσεις; Μήπως η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού στην Οθωμανική επαρχία της Ελλάδας δεν οφειλόταν στην καλοπέραση, όπως ακούσαμε, αλλά στο ότι οι Τούρκοι την είχαν σχεδόν ερημώσει μέχρι να την καταλάβουν και ήταν αναπόφευκτο να περισσέψουν οι κάτοικοι όταν σταμάτησαν να τους σφάζουν; Πόσες δεκάδες χιλιάδες σκλάβους είχαν πάρει από το Μοριά οι Οθωμανοί με τις τεράστιας κλίμακας επιδρομές του Τουραχάν και τις δύο επισκέψεις του Μεχμέτ Φατίχ (του Πορθητή); Χώρια πόσους έφαγε το μαύρο σκοτάδι και πόσοι φύγανε για να γλυτώσουν. Με τη λογική του καναλιού οι Βενετοί τα πήγαν απείρως καλύτερα από τους Τούρκους. Η Ζάκυνθος από 36 οικογένειες στις αρχές της δεκαετίας του 1480, δηλαδή ούτε 200 άτομα, πέρασε το 1527 τις 17.000 και συνέχισε ακάθεκτη (4)! Η Ιθάκη, για να παίξουμε λίγο και με τα μαθηματικά, μετά την Τουρκική περιποίηση την περίοδο 1479 – 1500 είχε 0 κατοίκους. Όσους και να απόκτησε μέσα στα πρώτα χρόνια Βενετικής διακυβέρνησης η αύξηση είναι άπειρη!
Μπορεί να κατηγορηθώ ότι αντιδρώ σε μια προσπάθεια αποκατάστασης της ιστορικής αλήθειας. Όμως η ιστορική αλήθεια δεν αποκαθίσταται με την υιοθέτηση και διάδοση μονόπλευρων και μεροληπτικών θεωρήσεων. Τέτοιες δυστυχώς είναι οι της συγκεκριμένης τηλεοπτικής παραγωγής. Θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί πως ίσως κάτι τέτοιο έγινε για να λειτουργήσει σαν αντίβαρο στην επικρατούσα ‘εθνικομυθική’ αντίληψη της Ιστορίας. Προς τι όμως ο υπερθεματισμός; Παραδείγματος χάριν, είπε ο αξιότιμος καθηγητής του Cambridge ‘whole communities (Τούρκων) were driven away’. Μετάφραση στους υποτίτλους από τα σαΐνια του καναλιού ‘ολόκληρες κοινότητες εξολοθρεύτηκαν’. Το ίδιο είναι; Με ποιά γλώσσα έχουν πρόβλημα; Τα Αγγλικά ή τα Ελληνικά;
Άλλο παράδειγμα – προσπάθεια αύξησης της συναισθηματικής φόρτισης αυτό – μίλησαν για τους Τούρκους που εξοντώθηκαν ενώ είχαν ζήσει στο Μοριά ‘για αιώνες’. Πόσοι ακριβώς αιώνες είναι από το 1715, όταν επανέκτησαν οι Οθωμανοί το Μοριά, μέχρι το 1821; Αν πω 1,06 πέφτω πολύ έξω; Ασχολείσαι με μικρολεπτομέρειες θα μου πείτε. Ναι, αλλά είναι πολλές, όλες σε συγκεκριμένη κατεύθυνση και δείχνουν κάποια διάθεση. Και δεν είναι όλα λεπτομέρειες, μερικά είναι πολύ χοντρά, όπως, ας πούμε, η προσπάθεια αμαύρωσης της Φιλικής Εταιρείας.
Κανένας καλόπιστος και ενημερωμένος άνθρωπος δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι στον πρώτο χρόνο της Ελληνικής Επανάστασης διαπράχθηκαν ασυγχώρητες φρικαλεότητες τεράστιας έκτασης, με αποκορύφωμα τη σφαγή του Μουσουλμανικού πληθυσμού που είχε καταφύγει στην Τριπολιτσά. Από εκεί μέχρι να πει κάποιος ότι επρόκειτο για γενοκτονία, δηλαδή προμελετημένη και οργανωμένη σφαγή από τη Φιλική Εταιρεία, είναι άλμα επί κοντώ πολύ μεγάλου ύψους. Ελλείψει βέβαια κοντού, δηλαδή οποιουδήποτε στοιχείου, δεν τόλμησαν να το πουν καθαρά και προτίμησαν να κινηθούν πλαγίως. Γνώριζαν, λέει το κανάλι, οι επαναστάτες ότι για να έχουν την παραμικρή ελπίδα έπρεπε να επικρατήσουν ολοκληρωτικά στο Μοριά και για να γίνει αυτό έπρεπε να εξοντωθούν οι Τούρκοι (εννοείται όλοι, και τα γυναικόπαιδα). Και ποιός τους το είπε αυτό; Τίνος θεωρία είναι αυτή; Του Ταλαάτ Πασά;
Γιατί αποσιωπείται ότι μέσα στην Τριπολιτσά βρίσκονταν και Χριστιανοί, πολλοί από αυτούς όμηροι, οι οποίοι πλήρωσαν τα σπασμένα της πολιορκίας προκαταβολικά, κάτι που εξαγρίωσε τους πολιορκητές (5); Γιατί ο αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας, ο Δημήτριος Υψηλάντης, έχοντας προσφέρει αμοιβή τριών πιάστρων για κάθε κεφάλι ένοπλου (το υπογραμμίζω αυτό) Τούρκου, έφτασε να προσφέρει τα τριπλάσια για τη μη εκτέλεση συλληφθέντος (6) ή να βάζει το δεσπότη να κάνει κήρυγμα στους αγωνιστές μπας και αφήσουν κανένα ζωντανό; Γιατί οι Κεφαλλονίτες και οι Ζακυνθινοί όχι μόνο δεν συμμετείχαν στη σφαγή αλλά προσπάθησαν να σώσουν όσους μπορούσαν; Δεν ελέγχονταν αυτοί από τη Φιλική Εταιρεία;
Είμαι υπέρ του ξεφουσκώματος των ‘εθνικών μύθων’. Δεν τους χρειαζόμαστε πια και κάνουν κακό. Είναι τροφή μπαγιάτικη και δηλητηριώδης. Όχι όμως να γλυτώσουμε από το τσερλιό για να πάθουμε καρκίνο από τις χρωστικές ουσίες αυτού που μας σερβίρεται. Η Ιστορία μας δεν είναι το κεφάλι της Μέδουσας. Δεν χρειαζόμαστε παραμορφωτικούς καθρέφτες για να την αντικρίσουμε. Μπορούμε, και πρέπει, να την κοιτάξουμε κατάματα, να την ψηλαφίσουμε ολόπλευρα. Δική μας είναι. Τι κάνουν οι άλλοι με τη δική τους Ιστορία είναι δική τους δουλειά. Δεν είναι για μας η άκριτη υιοθεσία των φτιασιδιών ενός όψιμου ρεύματος καλλωπισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ας κάνουν ότι θέλουν όσοι ιστορικοί διακαώς επιθυμούν να βγάλουν όνομα ξεφεύγοντας, δήθεν, από την πεπατημένη.
Όσο για το κανάλι, τι να πω; Για άλλη μια φορά τηλεοπτικό κανάλι συμπεριφέρθηκε σαν ... τηλεοπτικό κανάλι. Δεν είναι η αλήθεια που τους ενδιαφέρει αλλά η αντιπαράθεση, βλέπε διαφήμιση, και ο εύκολος εντυπωσιασμός. Τι να κάνουμε, το έλλειμμα αξιοπιστίας τους εμπορεύονται οι άνθρωποι.
-------------------------------------------------------------------------------------
(1) The voyage of M. John Locke to Jerusalem, από το The Principal Navigations, Voyages, Traffiques and Discoveries of the English Nation του Richard Hakluyt, τόμος 5, σελ. 83, έκδοση του 1904.
(2) Mèmoires sur la Grece pour servir a l’Histoire de la guerre de l’indèpendance, του Maxim Raybaud, τομος 1ος, έκδοση 1824, σελ. 474.
(3) A Relation of a Journey Begun, του George Sandys, 1610, εκδοση 1621, σελ. 7.
(4) Σάθας, Μνημεία, τόμος ΣΤ΄, σελ. 264.
(5) History of the War of Independence in Greece, του Thomas Kheightley, τόμος 1ος, σελ. 277.
(6) History of the War of Independence in Greece, του Thomas Kheightley, τόμος 1ος, σελ. 272.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου