Το θαύμα του Αγίου Μάρκου – μέρος Α΄

Ποιοί είναι αυτοί οι βράχοι που σαν τις Συμπληγάδες απειλούν να συντρίψουν την Αργώ; Αγιάσανε και τον Ιάσονα οι Βυζαντινοί; Ε, μη μου πείτε πως η παραπάνω εικόνα δεν σας φαίνεται – εκ πρώτης όψεως – Βυζαντινή. Και όμως δεν είναι – είναι Βενετσιάνικη. Κόρη της Ρωμανίας ήταν – θετή και μητροκτόνος έστω – η Βενετία. Και σαν εικόνισμα, Βυζαντινό στη σύλληψη και την έκφραση του, μας παραπέμπει σε τόπους άγιους, ανοίγοντας μας ένα παράθυρο στην ουσία των πραγμάτων. Αυτοί οι βράχοι, οι κοκκινόχρωμοι, που θυμίζουν ακτές της Βιβλικής Ερυθράς Θάλασσας, απεικονίζουν το Σινά των Ζακυνθινών και των Μοραϊτών, τα Στροφάδια. Η εικόνα περιγράφει ένα θρυλούμενο θαύμα του Αγίου Μάρκου σ’ έναν τόπο που – όχι μόνο έχει πολλά στην ιστορία του αλλά – είναι και ο ίδιος ένα θαύμα της φύσης.

Στα 828 δύο Βενετοί έμποροι πήραν κρυφά το λείψανο του Ευαγγελιστή από την Αίγυπτο και έκαναν πανιά για τη Βενετία. Είχαν μάλιστα, σύμφωνα με την παράδοση, σκεπάσει το λείψανο με χοιρομέρι για να μην τολμήσουν να τους κάνουν έλεγχο οι Μουσουλμάνοι. Ας αφήσουμε όμως να μας διηγηθεί το τι έγινε μετά ένας Στροφαδιώτης μοναχός του παλιού καιρού, ηγούμενος της Μονής Στροφάδων το 1532, ο Δανιήλ. Έχει διασωθεί το κείμενο μιας επιστολής του προς τη Βενετική Σινιορία όπου είχε επισυναφθεί μια σύντομη περιγραφή του θαύματος. Πρέπει εδώ να πω πως ο Δανιήλ μάλλον δεν γνώριζε την ύπαρξη αυτού του συγκεκριμένου έργου του Paolo Veneziano, φτιαγμένο το 1345 και ευρισκόμενο ακόμη στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Φαίνεται άλλωστε πως μέχρι τώρα είναι άγνωστο και στους σημερινούς Ζακυνθινούς. Ο ηγούμενος κάνει αναφορά σε ένα ψηφιδωτό, στην είσοδο της Βασιλικής, το οποίο δυστυχώς δεν υπάρχει πια. Το γράμμα προσπάθησα να το μεταφράσω για την ευχαρίστηση σας, και τη δική μου, από το Marino Sanuto (Sanudo) (1).

Εξοχότατη και ενδοξότατη μας Σινιορία της Βενετίας, πατέρα των ορφανών, λιμάνι των κατατρεγμένων από τη μοίρα, φρουρέ και υπερασπιστή όλου του κόσμου, εμείς οι ταπεινοί μοναχοί που ασκούμαστε στον ιερό τόπο του Strivali, προσευχόμαστε στο Θεό ειλικρινά  ώστε το ταπεινό γράμμα μας να σας βρει σε μεγάλη υγεία και χαρά, όλους σας μικρούς και μεγάλους, αξιωματούχους και ιδιώτες, με όλο το στρατό και το λαό σας – εμείς οι ταπεινοί και φτωχοί δεν σταματάμε να προσευχόμαστε για σας μέρα και νύχτα και σε όλα τα μέρη, γιατί δεν έχουμε άλλη ελπίδα εκτός από το Θεό πρώτα και μετά τη Σινιορία σας, να προσευχόσαστε για έλεος στο Θεό που μας ευσπλαχνίζεται και να μας στείλετε – όπως είχατε κάνει και άλλοτε – μερικές τάβλες, μαδέρια, όπλα, αρκεβούζια και δύο φαλκονέτα (2) – με μικρές ρόδες που ρίχνουν σιδερένιες μπάλες σα μήλα – και μπαρούτι, και μια μικρή βάρκα με μήκος πέντε πάσα με πηδάλιο, γιατί ο τόπος έχει καταστραφεί από τους σεισμούς. Και μας έχουν καταστρέψει μέρος του πύργου μας, τη σκεπή. Θέλαμε να στείλουμε πάνω ένα ή δύο καλογέρους αλλά τώρα φοβόμαστε. Έκαμε ο εξοχότατος πρεβεδούρος του Τζάντε να δώσει δύο στρατιώτες και φυλάνε μέρα και νύχτα και κάνουν σινιάλα στη φρουρά του Τζάντε – και προσευχόμαστε ο εξοχότατος Δούκας και όλο το Κολλέγιο να μας διορίσουν δύο επιτρόπους από την οικογένεια Loredan – όπως και παλιά – και είναι αυτό το μοναστήρι και τα κτίρια ξεχωριστά και ανήκουν στον Άγιο Μάρκο, και σηκώστε τα μάτια σας όταν μπαίνετε από τις θύρες του Αγίου Μάρκου, στα δεξιά, θα δείτε ένα επίχρυσο μωσαϊκό, ρωτήστε να μάθετε – και προσευχόμαστε να έχουμε την απάντηση σας πολύ γρήγορα – βάλτε το Δεκαδύο (3) και το Σκοτσιβέρα να μας γράψουν.

Υπογραφή:

Ο ηγούμενος του Strivali Δανιήλ, ιερομόναχος, και ο βικάριος Κάλλιστος, ο κατά κόσμον Παράδεισος

Το θαύμα του Αγίου Μάρκου.

Είναι γνωστό, επιφανέστατη Σινιορία των Βενετών, όταν στην αρχή οι Βενετοί μετακίνησαν τον Άγιο Μάρκο από την Αλεξάνδρεια, τον βάλανε σε ένα maran (4), το οποίο κοντά στο Strivali το σκέπασε πυκνή ομίχλη και καθώς προχωρούσαν ακούστηκε μία μεγάλη φωνή: στεριά. Και από θαύμα σηκώθηκε ο Άγιος Μάρκος και άρπαξε το πηδάλιο και προχώρησε προς το νησί, που άνοιξε στα δύο, πέρασε το πλοίο, και έμειναν εκεί πέντε μέρες. Και όταν διηγήθηκαν το θαύμα, και η Σινιορία έβαλε και έχτισαν το μοναστήρι, και διέταξε να απεικονιστεί στο μωσαϊκό που είναι όπως μπαίνεις από τις διακοσμημένες πόρτες στα δεξιά, εκεί που τα χρυσά άλογα είναι από πάνω του, και έτσι είναι το Strivali κτίσμα που ανήκει ειδικά στον Άγιο Μάρκο – και προσευχόμαστε και ζητάμε τη βοήθεια του Θεού να φωτίσει τη Σινιορία σε ότι σκοπεύει να κάνει. Από εκείνη την εποχή οι Loredani είναι πληρεξούσιοι των Στροφάδων.

Επειδή τα Ιταλικά μου δεν είναι της Αναγέννησης αλλά της Κακής Ώρας, και ίσως υπάρχουν κάποια – επουσιώδη ελπίζω – λάθη στη μετάφραση, παραθέτω και το πρωτότυπο για όσους τα καταφέρνουν καλύτερα με τα Βενετσιάνικα. Κρατάω κάποια επιφύλαξη και για την αντιγραφή, γι αυτό όποιος θέλει μπορεί να το κατεβάσει από εδώ.

Excellentissima et gloriosissima Signoria nostra de Venetia, padre di orfani, porto di quelli che sono perseguitati da la fortuna, presidio et difensor di tutto il mondo, noi humili monachi quali se esercitano ne la sacra habitation di Strivali, pregamo Iddio sinceramente che la nostra humil lettera ve attrovi in sanità et alegreza grande, vui picoli et grandi, magistrati et privati, cum tutto lo exercito et populo vostro, nui humili et poveri non cessamo di et notte di pregar per vui sempre et in ogni loco, perchè nui non havemo altra speranza salvo prima in Dio et secondariamente in la vostra Signoria, et vi pregamo per la miseration de Dio che habbiate compassion de nui et ne mandiate, come avete ciò fatto etiam altre fiate, tavole, travi, armi, archibusi et due falconeti con le sue rote piccole che traza ballote di ferro di grandeza come pomi et polvere, et una barca de pedota picola de passa cinque per che la terra se ha sfeso da li terremoti. Et havendo nui ruinato parte de ditta torre, l’ acconceremo. Noi volevamo mandar de li uno, over do Calogeri, ma adesso per le paure non pοdemo. Ne ha dato lo excellentissimo proveditor del Zante do soldati et facemo guardia di et notte, et advisemo la guardia del Zante et pregemo lo excellentissimo Duce et tutto il Collegio, che'l constituissa do governadori a nui de la caxa Loredana, come era per avanti, et è questo monasterio et edificio special et proprio de San Marco et alzate gli ochi quando intrate per le porte di San Marco, a dextris, vederete come è depento et scritto de musaico inaurato, dimandate, constaterè de justitia, et pregamo haver risposta molto celere; comandate a Decadio et Scocivera che ne scrivano.

A dì 29 april 1532.

Sotoscritta :

El prior de Strivali Daniel monaco sacerdote, et Calisto vicario, quanto al mondo Paradiso.

Miracolo di San Marco.

Vi sia noto, illustrissima Signoria de Venitiani, quando ab initio venetiani toiseno San Marco de Alexandria, lo messeno in un maran, quale venendo se atrovò con un gran caligo sopra li Strivali et vene a investirli, et cridò il provier : terra. Et con miracolo San Marco levatosi sensibilmente tene et timon et investì la isola, quale partita in do parte, la nave passò, et sorse stagando li cinque giorni. Et gionta narrò il miracolo, et la Signoria mandò ad edifìcar et monasterio, et ordinò che’l fusse depento in musaico come vui intro per le

ornate porte a dextris, dove sopra stanno li cavalli d’oro, et cussi sono i Strivali proprii, propria et peculiar fabrication de San Marco, et pregemo et adiurèmo in Dio colui ché lo lezera, che’l dechiari ben aziò la Signoria lo intenda. Da quel tempo li Loredani sono procuratori de le Strophade.

Ricevuta a dì 22 maso 1532, et leta in Collegio.

Pala feriale (τμήμα), Βασιλική Αγίου Μάρκου 

Στην επόμενη ανάρτηση κάποια σχόλια για την επιστολή.

----------------------------------------------------------------------------------

(1)  I Diarii di Marino Sanuto, τόμος LVI (26), 104, σσ. 265-267

(2)  Ελαφρά κανόνια με διαμέτρημα περίπου πέντε εκατοστών ή λίγο παραπάνω.

(3)  Ο Δεκαδύος πρέπει να ήταν Κερκυραίος εγκατεστημένος στη Βενετία. Μέλη της ομώνυμης οικογένειας είχαν εγκατασταθεί στη Ζάκυνθο ελάχιστα χρόνια πριν την επιστολή σύμφωνα με το ‘Λεξικό’ του Λ. Ζώη. Ο Διονύσιος Μούσουρας, στο βιβλίο του ‘Αι Μοναί Στροφάδων και Αγίου Γεωργίου των Κρημνών Ζακύνθου’ σ. 70, κλίνει δικαιολογημένα υπέρ της ταυτοποίησης του συγκεκριμένου με το μελωδό και συναξαριστή Ιουστίνο Δεκαδύο. Δεν έχω την παραμικρή ιδέα ποιός ήταν ο Σκοτσιβέρας.

(4)  Μικρό μεταφορικό (στρογγυλό, όχι ‘τριηροειδές’) πλοίο με τριγωνικό πανί (λατίνι) που χρησιμοποιούσαν οι Βενετοί.