Ψάρεμα στον ουρανό

Η Ζάκυνθος από το Κρυονέρι, υδατογραφία του 1852

Την οξύνοια των Ζακυνθινών δεν νομίζω να την έχει ποτέ αμφισβητήσει κανείς στα σοβαρά. Εκδηλώνεται ποικιλότροπα σε κάθε σχεδόν ξεδίπλωμα της νησιώτικης καθημερινότητας. Την κολλάμε καλοδιάθετα στα μούτρα του κάθε επισκέπτη, έτσι που να μην αφήνουμε περιθώρια για αμφιβολίες. Το κακό είναι πως αυτό το, όχι ευκαταφρόνητο, άθροισμα ευστροφίας σπάνια έχει ευεργετικά αποτελέσματα για το κοινωνικό σύνολο. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει, η φαιά ουσία των Ζακυνθινών τις περισσότερες φορές αναλώνεται ατομικιστικά ενάντια στο κοινό καλό. Ένας περαστικός όμως δεν προλαβαίνει να το αντιληφθεί – μένει στις πρώτες εντυπώσεις.

Κάποιοι περιηγητές εντυπωσιάστηκαν από την ευρηματικότητα των Ζακυνθινών και έγραψαν για τους Αγαλιώτες, που καταρριχόμενοι με σχοινιά στους απότομους γκρεμούς κυνηγούσαν φώκιες στις θαλασσινές σπηλιές, ή για τον τρόπο που οι Χωραΐτες προσέλκυαν τους κεφάλους πριν ρίξουν το πεζόβολο. Εντυπωσιακότερη όλων, η ενασχόληση των πιτσιρίκων της Χώρας – έπιαναν πουλιά στον αέρα! Όχι ότι να ’ναι – μοναχά σβέλτους σαλτιμπάγκους τ’ ουρανού. Σε ένα Βρετανικό ταξιδιωτικό οδηγό του 19^ου αιώνα διαβάζουμε (1):

Μια παράξενη διασκέδαση μπορεί να παρατηρήσει κανείς στη Ζάκυνθο, συγκεκριμένα, ψάρεμα χελιδονιών. Στις στέγες των σπιτιών και σε καμπαναριά στήνονται καλάμια με μακριά νήματα (πετονιές) και μύγες να ανεμίζουν. Το χελιδόνι αρπάζει τη μύγα και πιάνεται με το αγκίστρι.

Σε μια Βρετανική εγκυκλοπαίδεια, 31 χρόνια νωρίτερα, η πληροφορία είναι κάπως διαφορετική (2). Δεν επρόκειτο για χελιδόνια αλλά για πετροχελίδονα, και το δόλωμα δεν ήταν μύγα αλλά ένα πουπουλάκι. Το πετροχελίδονο, αν και μεγαλύτερο, μοιάζει με το χελιδόνι. Στην  πραγματικότητα όμως δεν συγγενεύουν καθόλου. Το μεταναστευτικό αυτό πουλί, γνωστό στους ορνιθολόγους με το όνομα Apus (Άπους) λόγω των πολύ μικρών του ποδιών, δεν ακουμπάει ποτέ στο έδαφος και περνάει τις περισσότερες ώρες της ημέρας στoυς αιθέρες. Ακόμα και νερό πίνει πετώντας. Αυτό που εκμεταλλεύονταν οι Ζακυνθινοί ήταν ότι εστιάζει σε οποιοδήποτε πετούμενο μικρού μεγέθους, λογικά κάποιο έντομο, και με πτήση εντυπωσιακή το χάφτει χωρίς δισταγμό.

Πετροχελίδονο

Για πετροχελίδονα και πούπουλο στο αγκίστρι μιλάει και μια ζωολογική εγκυκλοπαίδεια της εποχής (3). Η αναφορά της πηγής της πληροφορίας μας δίνει να καταλάβουμε πως αυτή η ασχολία ήταν ακόμα παλιότερη, μας πηγαίνει στα μέσα του 18^ου αιώνα το αργότερο. Ο πασίγνωστος την εποχή του Γάλλος φυσιοδίφης Georges Louis Leclerc, κόμης του Buffon (1707 -1788) είχε γράψει (4):

Στο νησί της Ζακύνθου τα παιδιά τα πιάνουν (τα πετροχελίδονα) με πετονιά – τις βάζουν στα παράθυρα ενός ψηλού πύργου και κάνουν τη δουλειά μόνες τους, με μοναδικό δόλωμα ένα πούπουλο, που τα πουλιά αυτά θέλουν να πάρουν για να στρώσουν τη φωλιά τους – με αυτό τον τρόπο ένα μόνο άτομο μπορεί να πιάσει πέντε με έξι ντουζίνες την ημέρα.

Δεν ξέρω αν από αυτό το, όχι πολύ ωφέλιμο για το περιβάλλον, εναέριο ψάρεμα βγήκε η παροιμία ‘το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται’. Ξέρω όμως ότι η φράση θα ταιριάζει πολύ σε κάποιους ανοιχτομάτηδες και αετονύχηδες Ζακυνθινούς όταν έρθει η σειρά τους. Γιατί μπορεί να θέλουν να κοιμούνται στα πούπουλα αλλά το παρακάνανε με τις ‘αρπαχτές’ ...

------------------------------------------------------------------------------  

(1)  A hand-book for travellers in the Ionian Islands, Greece, Turkey, Asia Minor, and Constantinople, Λονδίνο 1840, σ.13.

(2)  The British Encyclopedia or Dictionary of Arts and Sciences του William Nicholson, Λονδίνο 1809, τόμος 3^ος, λήμμα Hirundo.

(3)  General Zoology του James Francis Stephens, Λονδίνο 1817, τόμος 10^ος, μέρος 1^ο, σ. 73.

(4)  Histoire Naturelle, τόμος 13^ος, σ. 134.