Ενθύμια σκοτεινιάς

Η Ζάκυνθος κάτω από τη φασιστική μπότα. Ιταλός σε χαρακτηριστική πόζα στον προμαχώνα Grimani του κάστρου.

Πριν από κάμποσο καιρό ο Φίλιππος Συνετός με ρώτησε αν είχα καμιά φωτογραφία από την κατοχική Ζάκυνθο. Δεν είχα, εκτός από μία, την οποία είχα αναρτήσει παλιότερα στο ιστολόγιο: μια ομάδα Ιταλών αξιωματικών της ορεινής μεραρχίας Acqui, στην πάλαι ποτέ Πλατεία Βεσαλίου, μπροστά στην Παναγία των Χαρίτων. Ήταν η μοναδική γνωστή, την είχε αναρτήσει και ο αγαπητός Ανδρέας Στάβερης από όσο θυμάμαι.  

Πλατεία Βεσαλίου, στη μαύρη κατοχική λιακάδα.

Σκάλισα λοιπόν και ξέχωσα μερικές, όπως αυτή στο Κάστρο, από όπου διακρίνεται, και διορθώστε με αν κάνω λάθος, το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου των Ξένων. Η επόμενη φωτογραφία δεν είναι από τη Ζάκυνθο μάλλον αλλά από τις ακτές της Κεφαλονιάς, αφού αυτός ήταν ο δρόμος που πήρε η Ιταλική δύναμη αλεξιπτωτιστών πού διατάχτηκε να κάμει κατοχή στη γειτονιά του Νικολάκη του Φόσκολου. Στους φασίστες κάθε λογής άρεσε, και αρέσει, ο εύκολος εντυπωσιασμός. Επειδή όμως στο Αλβανικό μέτωπο οι δυνάμεις τους έκαναν άλματα μόνο προς τα πίσω βρήκαν μετά τη συνθηκολόγηση την ευκαιρία να κάνουν μερικά άλματα σχετικά ανέξοδα. Φοβούμενοι δήθεν ότι θα τους προλάβαιναν οι Γερμανοί στην κατάληψη των νησιών του Ιονίου φρόντισαν να κάνουν αεραπόβαση στην Κέρκυρα και την Κεφαλονιά στις 30 Απριλίου 1941. Οι δυνάμεις τους δεν επαρκούσαν για ταυτόχρονη κατάληψη της Ζακύνθου επειδή ήθελαν να αισθάνονται αρκούντως ισχυροί για τη γρήγορη συντριβή τυχόν αντίστασης στα δύο μεγαλύτερα νησιά. Η αντίσταση του ... αέρα τους προκάλεσε περιορισμένες μόνο απώλειες ανδρών, με τη μορφή καταγμάτων, και υλικού, που πήγε φουνταριστό στον κόλπο του Αργοστολιού, και έτσι την επομένη, ανήμερα Πρωτομαγιά, επιβιβάστηκαν σε επιταγμένα ψαροκάικα, όπως αυτό της παρακάτω φωτογραφίας, και ξανοιχτήκανε κατά την όστρια.

Στην επόμενη φωτογραφία απαθανατίστηκαν τα κωλόπαιδα του Μουσολίνι την ώρα της απόβασης τους στο Φιόρο του Λεβάντε με τον επικεφαλής ταγματάρχη Zanninovich.

Οι αλεξιπτωτιστές δεν έμειναν για πολύ. Αφού εδραίωσαν την Ιταλική κατοχή αναχώρησαν στις 5 Μαΐου. Είχαν προηγουμένως εγκαταστήσει το αρχηγείο τους στο κεντρικότερο σημείο της Χώρας, στην πλατεία Αγίου Μάρκου. Στην επόμενη φωτογραφία φαίνονται να μπαινοβγαίνουν στο κτίριο, με την Μεταξική επιγραφή να μας θυμίζει πως το φασισμό στην Ελλάδα δεν τον έφεραν ούτε οι Ιταλοί, ούτε οι Γερμανοί, ούτε οι Βούλγαροι. Μόνοι μας εκφασιστήκαμε.

Πρόκειται βέβαια για το Ρωμιάνικο Καζίνο, παλιότερα αρχηγείο των Φιλελευθέρων. Μια σύνοψη της κακοτυχιάς των τελευταίων χρόνων του όμορφου και ιστορικού κτιρίου μπορεί να διαβάσει κανείς στις σημειώσεις του βιβλίου του Νιόνιου Μελίτα ‘Μικρές ιστορίες από την κατεχόμενη Ζάκυνθο’. Στο μεταξύ απολαύστε παρακάτω μια πληρέστερη φωτογραφία του, έστω και με Μεταξική επιγραφή και Ιταλική σημαία.

Η Ιταλική κατοχή κράτησε μέχρι το Σεπτέμβριο του 1943 και ακολούθησε, για ένα ακριβώς χρόνο, η Γερμανική. Μια μόνο φωτογραφία αυτής της δεύτερης κατοχής ανακάλυψα, ενός Γερμανού με τροπική στολή της Αεροπορίας το καλοκαίρι του 1944. Δεν γνωρίζω σε ποιό σημείο τραβήχτηκε. Ίσως στην άκρη της πλατείας Σολωμού, προς την πλευρά του σημερινού Μουσείου, όπου υπήρχε τότε φοίνικας. Ούτε πως βρέθηκε ο Γερμανός αεροπόρος στη Ζάκυνθο ξέρω. Θυμήθηκα όμως τα λόγια του συμπατριώτη του, του Μπέρτολντ Μπρεχτ (μετφ Μάριου Πλωρίτη):

Αδέρφια μου, αν ήμουνα μαζί σας,
αν εσερνόμουνα με σας στην παγωμένη έρημο,
θ' αναρωτιόμουνα, καθώς αναρωτιέστε: Γιατί,
γιατί ήρθα εδώ, απ' όπου
κανένας δρόμος δεν πάει για το σπίτι μου;

Γιατί φόρεσα της λεηλασίας τη στολή;
Γιατί φόρεσα το πουκάμισο του εμπρηστή;
Όχι, δεν το 'κανα από πείνα.
Όχι, δεν το 'κανα από μάνητα σφαγής.

Μόνο και μόνο επειδή 'μουν δούλος
και με διατάξαν
ξεκίνησα για να σκοτώσω και να κάψω.

Και τώρα, πρέπει να με κυνηγήσουνε.
Kαι τώρα, πρέπει να με σφάξουνε.

----------------------------------------------------------------

Το σημερινό κομμάτι είναι αφιερωμένο στον Ελληνοβρετανό εθελοντή Κωνσταντίνο (Κώστα) Scurfield, που έπεσε ηρωικά στις αρχές του μήνα κάπου ανάμεσα στο Τελ Χαμίς και στο Τελ Μπαράκ της ανατολικής Συρίας, πολεμώντας με τους Κούρδους του YPG ενάντια στα τέρατα του Ισλαμικού Κράτους. Όσοι θέλουν να τιμήσουν τη μνήμη του παλληκαριού μπορούν να προσφέρουν κάτι στην Κουρδική Ερυθρά Ημισέληνο στη διεύθυνση https://www.justgiving.com/KostasOliveTree/?utm_source=facebook&utm_medium=socspondesktop&utm_content=KostasOliveTree&utm_campaign=post-sponsorship-donation-desktop&fb_ref=Default