Η νύφη του Τζάντε

Το ξέρετε ότι την εποχή του ρομαντισμού γράφτηκε ένα διήγημα, μια τραγική ερωτική ιστορία, που εκτυλίσσεται στη Ζακυνθινή ύπαιθρο; Ο τίτλος του είναι The bride of Zante και πρωτοεκδόθηκε το 1829, ένα από τα τρία διηγήματα του πρώτου τόμου του έργου Romances of real life. Πρόκειται για τη φανταστική αφήγηση ενός Άγγλου περιηγητή στα τελευταία χρόνια της Βενετοκρατίας*, που δίνεται σε 74 σελίδες μικρού σχήματος.

Είναι η ιστορία της Ζαφρύνης, πανέμορφης και αφοσιωμένης κόρης του Ζαβού, ενός ελεύθερου χωρικού από κάποιο από τα νότια χωριά της ρίζας του Βραχιώνα – μαντεύω – ίσως τη Λιθακιά. Η Ζαφρύνη αγαπάει τον Αλέξιο, που είναι φτωχός αλλά νέος, τολμηρός, υπερήφανος, πατριώτης, και ανταποδίδει τα αισθήματα της – πως θα μπορούσε άλλωστε να μην το κάνει. Ο ανώνυμος περιηγητής, που μένει στη βίλλα ενός εμπόρου στο Ακρωτήρι, τους παρατηρεί στο μεγάλο πανηγύρι των Αγίων Πάντων. Ο Ζαβός βρίσκεται ήδη μπλεγμένος στα δίχτυα του κόντε Lengrazio, ενός Βενετού που συνδυάζει την οικονομική ισχύ με τη δολιότητα, και που θέλει, πάση δυνάμει, να του πάρει τις σταφίδες που έχει στον κάμπο.  

Ο περιηγητής, επιστρέφοντας από μια Αυγουστιάτικη βόλτα στη Λίμνη του Κεριού, γνωρίζεται με τη Ζαφρύνη, με την επίσης όμορφη αλλά χωλή ξαδέλφη της Αυγουστίνα (Agostna), και με το γέρο-Ζαβό. Μαθαίνει τα βάσανα τους, και πως η Ζαφρύνη είχε στο μεταξύ εξορίσει τον Αλέξιο για ένα ολόκληρο χρόνο. Βλέπετε ο Αλέξιος δεν έχανε ευκαιρία να βρίσει τον κόντε, γιατί όσο τον αντιπαθούσε προσωπικά άλλο τόσο δεν χώνευε τους εκμεταλλευτές και καταπιεστές Βενετούς συνολικά. Επειδή το αρχοντολόι είχε το συνήθειο, και τον τρόπο, να ξεπαστρεύει όποιον δυστροπούσε, η Ζαφρύνη είχε φοβηθεί μήπως γίνει κάποιο κακό και του είχε ζητήσει να μπαρκάρει. Αυτός ο αθεόφοβος όμως, αντί να βρει κανένα εμπορικό, είχε ενωθεί με τα τσούρμα του κουρσάρου Lambro Canzani (Λάμπρου Κατσώνη).

Σύμβολο της αγάπης τους και σινιάλο ορατό από το πέλαγος ήταν δύο πανύψηλοι, δίδυμοι  φοίνικες δίπλα στο σπίτι της Ζαφρύνης. Αν κοβόταν ο ένας τότε ο Αλέξιος θα ήξερε, πριν πατήσει πόδι στη στεριά, πως κάποια συμφορά είχε συμβεί – και η συμφορά ήταν πολύ πιο κοντά από όσο υποψιαζόταν ο νεαρός κουρσάρος. Τη λύση θα δώσει καταλυτικά – στη Ζάκυνθο ζούσαν  – ένας σεισμός.

Δεν πρόκειται βέβαια να σας δώσω περίληψη ολόκληρης της ιστορίας καταστρέφοντας την ευχαρίστηση όσων θέλουν και μπορούν να τη διαβάσουν. Το βιβλίο υπήρχε κάποτε στο διαδίκτυο αλλά δεν μπορώ να το βρω πλέον. Το έχω όμως σε ψηφιακή μορφή (PDF 13.378 KB) και αν κάποιος ενδιαφέρεται ας επικοινωνήσει. Βάζω εδώ μόνο δύο σελίδες, δειγματοληπτικά, για να δώσω μια γεύση της γλώσσας και του ύφους της διήγησης.

Συγγραφέας ήταν η Catherine Grace Frances Gore, αν και είχε εκδοθεί ανώνυμα. Η Gore ήταν δημοφιλής και πολυγραφότατη. Το πρώτο της έργο εκδόθηκε λίγο μετά το γάμο της με το λοχαγό Charles Arthur Gore το 1823. Με τα έργα που ακολούθησαν την έκδοση της ‘Νύφης του Τζάντε’ άρχισε να συγκαταλέγεται στον κύκλο των συγγραφέων του ‘ασημένιου πιρουνιού’ (silver fork).

Παρόλο που μεγάλο μέρος του έγγαμου βίου της το πέρασε εκτός Μεγάλης Βρετανίας δεν βρήκα κανένα βιογραφικό στοιχείο που να δείχνει ότι επισκέφθηκε τη Ζάκυνθο. Οι περιγραφές της είναι γενικά ακριβείς αλλά όχι λεπτομερείς, και, νομίζω, το πιθανότερο είναι πως δεν είχε ιδίαν αντίληψη της φυσικής ομορφιάς που εκθειάζει στο διήγημα. Το να βρει πληροφορίες και περιγραφές δεν θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο για μια μορφωμένη και εύπορη γυναίκα που φαίνεται πως γνώριζε Γαλλικά και Ιταλικά. Το ερώτημα είναι γιατί διάλεξε τη Ζάκυνθο. Υποθέτω επειδή ήταν Ελληνικό νησί – η Ελλάδα βρισκόταν στην επικαιρότητα εκείνη τη δεκαετία λόγω της επανάστασης – υπό Βρετανική όμως ‘προστασία’. Θεωρούνταν αρκούντως εξωτική και ταυτόχρονα το όνομα της ήταν γνωστό στο πλατύ κοινό λόγω των Zante currants, της σταφίδας.

Θα έχετε καταλάβει πως είμαι από εκείνους τους ανθρώπους που στενοχωριούνται όταν απομεινάρια αλλοτινών καιρών, ιδιαίτερα αυτά που έχουν σχέση με την πατρίδα τους, μένουν αναξιοποίητα, ή ακόμα χειρότερα εγκαταλείπονται στην ανελέητη φθορά του χρόνου, της φύσης, και των κάθε λογής βανδάλων. Δυστυχώς το παρωχημένο ύφος και το θέμα αυτού του διηγήματος δεν δικαιολογούν την επανέκδοση του – τουλάχιστον όχι στη χώρα που πρωτοεκδόθηκε. Στη Ζάκυνθο θα μπορούσε πιθανόν να έχει καλύτερη τύχη αλλά οι Ζακυνθινοί σαν αναγνωστικό κοινό δεν μπορούν, λόγω γλώσσας, να αποτελέσουν τον κύριο στόχο. Εκτός βέβαια αν μεταφραστεί ή διασκευαστεί από κάποιον – σαν θεατρικό έργο ας πούμε.

Δεν ξέρεις όμως ποτέ, ίσως κάποιος Ζακυνθινός εκδότης θεωρήσει πως, σε βάθος χρόνου, με τόσους Βρετανούς τουρίστες που επισκέπτονται το νησί, και αρκετούς που είναι μόνιμοι κάτοικοι, μια επανέκδοση θα είχε επιχειρηματικά πλεονεκτήματα. Σαν επένδυση δεν θα ήταν μεγάλη. Συγγραφικά δικαιώματα δεν υπάρχουν και το κείμενο δεν είναι πολύ παραπάνω από 10.000 λέξεις. Μαζί με κάποια ιστορικά στοιχεία, και μερικές εικόνες, το πολύ να βγει ένα βιβλιαράκι 40 σελίδων.

------------------------------------------------------------  

*  Το όνομα του προνοητή/πρεβεδούρου στην ιστορία αυτή είναι Michaeli, κάτι που παραπέμπει στην περίοδο 1701 – 1703, αλλά μην ψάχνετε ιστορική ακρίβεια, διήγημα είναι.